Fundacja dla Zwierząt | www.argos.org.pl

Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich za 2006 r.
(fragment)

[ www.senat.gov.pl/k7/dok/dr/000/023.pdf, str. 155 ]

(...)

4. Niezgodne z prawem wprowadzenie obowiązku trwałego znakowania i rejestracji psów na terenie miasta W. i S.

Rada Miejska W. podjęła uchwałę w sprawie wprowadzenia Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Miasta W. (303) Na jej podstawie, w celu przeciwdziałania zagrożeniom powodowanym przez bezdomne psy oraz zmniejszaniu ich bezdomności, wprowadzono obowiązek trwałego oznakowania psów, w sposób umożliwiający ich identyfikację. Zobowiązano też właścicieli psów do zgłaszania zmian o stanie posiadania psa (tj. zmianie właściciela, zgonie, zaginięciu psa) w celu aktualizacji bazy danych. Odnośnie szczeniąt przyjęto, że obowiązek trwałego znakowania powstaje po ukończeniu przez psa 4 miesiąca życia.

Uchwała Rady Miasta jest aktem prawa miejscowego. Zgodnie z art. 94 Konstytucji RP organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów.

Stosownie do postanowień ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, a w szczególności: określają wymagania wobec osób utrzymujących zwierzęta domowe w zakresie bezpieczeństwa (np. nakaz wyprowadzania psów na smyczy i w kagańcu) i czystości w miejscach publicznych (obowiązek sprzątania psich odchodów) oraz organizują ochronę przed bezdomnymi zwierzętami na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Takimi odrębnymi przepisami są art. 11 i art. 11a ustawy o ochronie zwierząt. Zgodnie z art. 11 ust. 1, zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom oraz ich wyłapywanie należy do zadań własnych gminy, natomiast na mocy art. 11a rada gminy może w drodze uchwały przyjąć program zapobiegający bezdomności zwierząt, obejmujący w szczególności: sterylizację albo kastrację zwierząt, poszukiwanie nowych właścicieli dla zwierząt oraz usypianie ślepych miotów. Przedmiotowy przepis wprowadza katalog działań możliwych do podjęcia przez gminę, jednakże ich ramy wyznacza art. 11 ustawy.

W związku z powyższym prowadzony przez Radę Miasta W. obowiązek trwałego znakowania oraz tworzenia specjalnego rejestru psów nie mieści się w granicach umocowania ustawowego. Zastrzeżenia te odnoszą się także do zobowiązania właścicieli psów do zgłaszania wszelkich zmian o stanie posiadania psa. Dodatkowo, wprowadzenie takiego wymogu oznacza w praktyce zobowiązanie obywateli do udostępnienia swoich danych osobowych bez podstawy prawnej. Tylko przepis ustawy, zgodny z art. 51 Konstytucji RP, mógłby stanowić podstawę do wprowadzenia obowiązku znakowania i rejestracji psów oraz ujawniania danych osobowych ich właścicieli.

Rzecznik zaskarżył uchwałę Rady Miejskiej W. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. (304), który – uwzględniając skargę – stwierdził nieważność uchwały w zaskarżonej części (305). WSA stwierdził w uzasadnieniu wyroku, że sądowa kontrola zaskarżonej uchwały ogranicza się wyłącznie do kryterium legalności. Sąd dostrzega narastający problem bezdomnych psów, stwarzanych przez nich uciążliwości oraz pilną konieczność rozwiązania tego problemu. Jednakże środki prawne, jakie podejmuje gmina w celu zmniejszenia bezdomności psów muszą mieścić się w granicach ustawowych upoważnień i nie mogą naruszać norm konstytucyjnych i ustawowych.

Podobny problem dotyczył uchwały Rady Miasta S. w sprawie szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku na terenie miasta S. (306) Zgodnie z postanowieniami uchwały, do obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, w szczególności psy, należy: oznakowanie psa w sposób umożliwiający jego identyfikację (wszczepienie mikroczipu oraz wyposażenie psa w pasek identyfikacyjny) oraz zgłaszanie wszelkich zmian w stanie posiadania (zmiana właściciela, śmierć psa, zaginięcie itp.) do Urzędu Miasta S. w celu aktualizacji w komputerowej bazie danych. Kolejne przepisy uchwały wprowadzają obowiązek trwałego oznakowania psów w sposób umożliwiający ich identyfikację. Przez trwałe oznakowanie rozumie się czynności wykonywane przez lekarza weterynarii polegające na wszczepieniu psu pod skórę elektronicznego mikroczipu.

Wprowadzony przez Radę Miasta obowiązek trwałego znakowania oraz tworzenia specjalnego rejestru psów nie mieści się w granicach upoważnienia ustawowego zawartego w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Zarzut ten odnosi się także do zobowiązania właścicieli psów do zgłaszania zmian o stanie posiadania psa. Zgodnie z art. 10 ust. 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, właściciel psa, który nie dopełni jednego z obowiązków wymienionych w uchwale, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za wykroczenie (grzywna albo kara aresztu). W ocenie Rzecznika ewentualna sankcja z tego tytułu stanowiłaby rażące naruszenie praw obywatelskich.

Rzecznik podkreślił, że – wbrew stanowisku prezentowanemu przez władze samorządowe - nie istnieją regulacje prawne Unii Europejskiej, które w jakikolwiek sposób obligowałyby właścicieli zwierząt, a w szczególności właścicieli psów, do wszczepiania im mikroczipów lub tatuowania, jeżeli zwierzęta te pozostają na terytorium państwa pochodzenia. Obowiązek znakowania psów za pomocą mikroczipów dotyczy tylko psów i kotów wwożonych na terytorium Wspólnoty Europejskiej, a nie znajdujących się na jej terenie. W świetle polskiego prawa wszczepianie mikroczipów psom nie jest obowiązkowe i zależy wyłącznie od woli właściciela psa, który może zdecydować się na takie działanie np. w celu umożliwienia odnalezienia psa w przypadku jego zaginięcia. Gmina może natomiast jedynie propagować taki system identyfikacji elektronicznej, lecz nie jest władna nakładać taki obowiązek i łączyć go z sankcjami.

Rzecznik zaskarżył uchwałę Rady Miasta S. (307) do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w S., który stwierdził nieważność zaskarżonych przepisów (308).

(...)


303) Uchwała Rady Miasta Wrocławia z 29.12.2005 r. Nr XL V/2996/05.
304) RPO-521732-X/06 z 20.04.2006 r.
305) Wyrok z 31.10.2006 r., sygn. akt II SA/Wr 365/06.
306) Uchwała Rady Miasta Szczecinka z 30.06.2003 r., Nr VIII/70/03.
307) RPO-518561-X/06 z 1.06.2006 r.
308) Wyrok z 28.09.2006 r., sygn. akt II SA/Sz 767/06.