Biuro Ochrony Zwierząt
Fundacji Azylu pod Psim Aniołem

Dane ze schronisk w Polsce 2003-2005

W poniższych tabelach zestawiono dane ewidencyjne schronisk dla bezdomnych zwierząt dla poszczególnych województw w latach 2003-2005. Kategoria utracone obejmuje łącznie zbiegłe, padłe i uśmiercone. Kategoria wydane obejmuje adoptowane, sprzedane i oddane właścicielom. Zagęszczenie schronisk wynika z porównania stanu z pojemnością schroniska w ocenie Inspekcji Weterynaryjnej.

Zbiorcze dane ewidencyjne schronisk w Polsce w latach 2003-2005 – psy

województwo rok przyjęte wydane utracone
% przyjętych stan schronisk
na pocz., na końcu, zmiana % % zagęsz-
czenia

razem 2003
2004
2005 58.138
61.453
62.844 41.677
43.911
44.115 14.758  25
16.089  26
16.290  26 17.414
19.018
20.173 19.230
20.240
22.599 +10
+6
+12 115
116
121
dolnośląskie 2003
2004
2005 5.169
5.887
4.995 3.818
3.760
3.845 1.284  25
1.969  33
1.088  22 876
963
1.101 943
1.129
1.163 +8
+17
+6 123
147
130
kujawsko-pom. 2003
2004
2005 5.237
5.011
5.093 3.381
3.037
3.081 1.886  36
1.938  39
1.916  38 815
833
875 814
892
987 -4
+10
+11 154
141
141
lubelskie 2003
2004
2005 2.359
2.671
2.842 1.780
2.097
2.394 437  19
480  18
438  15 795
900
1.024 937
994
1.057 +19
+10
+3 105
100
112
lubuskie 2003
2004
2005 1.302
1.396
1.430 1.031
1.133
1.141 285  22
271  19
271  19 422
408
386 408
398
368 -4
-2
+5 109
108
110
łódzkie 2003
2004
2005 5.456
5.133
5.165 3.305
3.231
3.698 2.198  40
1.712  33
1.236  24 1.325
1.347
1.537 1.278
1.537
1.742 -4
+14
+13 110
120
130
małopolskie 2003
2004
2005 3.274
3.178
3.251 2.605
2.600
2.835 636  19
505  16
571  16 803
743
742 836
816
867 +4
+10
+17 106
115
104
mazowieckie 2003
2004
2005 6.789
8.740
9.361 4.704
5.728
5.574 1.441  21
2.346  27
3.211  34 4.208
4.711
5.305 4.852
5.377
5.881 +15
+11
+11 137
138
152
opolskie 2003
2004
2005 846
1.127
1.099 721
913
1.183 137  19
163  14
178  16 166
154
182 154
205
220 -7
+2
-5 73
98
105
podkarpackie 2003
2004
2005 805
819
803 676
662
141 123  15
141  17
87  11 817
798
833 762
814
853 -7
+5
+2 94
100
95
podlaskie 2003
2004
2005 1.833
1.625
1.298 1.246
1.135
908 542  30
442  27
360  28 285
329
364 330
367
390 +16
+12
+7 80
86
80
pomorskie 2003
2004
2005 3.684
3.902
4.012 2.711
3.066
3.065 670  18
639  16
819  20 1.029
1.281
1.316 1.332
1.326
1.379 +29
+4
+5 157
156
140
śląskie 2003
2004
2005 10.736
10.866
12.129 7.848
8.104
7.922 3.034  28
2.742  25
3.545  29 2.523
2.709
2.700 2.588
2.666
3.362 +3
-2
+25 81
88
104
świętokrzyskie 2003
2004
2005 764
683
742 560
486
583 269  35
166  24
168  23 169
104
135 104
135
162 -62
+30
+20 64
83
100
warmińsko-maz. 2003
2004
2005 2.087
2.578
2.714 1.646
1.849
1.839 348  17
545  21
556  20 811
968
995 877
1.131
1.338 +8
+17
+34 104
121
123
wielkopolskie 2003
2004
2005 4.111
4.142
4.191 2.980
3.338
3.201 648  16
983  24
899  21 1.570
1.805
1.781 2.050
1.605
1.873 +31
-11
+5 144
99
114
zachodniopom. 2003
2004
2005 3.686
3.695
3.719 2.665
2.772
2.705 856  23
1.047  28
947  35 800
965
897 965
848
957 +21
-12
+7 134
111
90

Zbiorcze dane ewidencyjne schronisk w Polsce w latach 2003-2005 – **psy**
województwo	rok	przyjęte	wydane	utracone % przyjętych	stan schronisk na pocz., na końcu, zmiana %	% zagęsz- czenia
razem	2003 2004 2005	58.138 61.453 62.844	41.677 43.911 44.115	14.758 25 16.089 26 16.290 26	17.414 19.018 20.173	19.230 20.240 22.599	+10 +6 +12	115 116 121
dolnośląskie	2003 2004 2005	5.169 5.887 4.995	3.818 3.760 3.845	1.284 25 1.969 33 1.088 22	876 963 1.101	943 1.129 1.163	+8 +17 +6	123 147 130
kujawsko-pom.	2003 2004 2005	5.237 5.011 5.093	3.381 3.037 3.081	1.886 36 1.938 39 1.916 38	815 833 875	814 892 987	-4 +10 +11	154 141 141
lubelskie	2003 2004 2005	2.359 2.671 2.842	1.780 2.097 2.394	437 19 480 18 438 15	795 900 1.024	937 994 1.057	+19 +10 +3	105 100 112
lubuskie	2003 2004 2005	1.302 1.396 1.430	1.031 1.133 1.141	285 22 271 19 271 19	422 408 386	408 398 368	-4 -2 +5	109 108 110
łódzkie	2003 2004 2005	5.456 5.133 5.165	3.305 3.231 3.698	2.198 40 1.712 33 1.236 24	1.325 1.347 1.537	1.278 1.537 1.742	-4 +14 +13	110 120 130
małopolskie	2003 2004 2005	3.274 3.178 3.251	2.605 2.600 2.835	636 19 505 16 571 16	803 743 742	836 816 867	+4 +10 +17	106 115 104
mazowieckie	2003 2004 2005	6.789 8.740 9.361	4.704 5.728 5.574	1.441 21 2.346 27 3.211 34	4.208 4.711 5.305	4.852 5.377 5.881	+15 +11 +11	137 138 152
opolskie	2003 2004 2005	846 1.127 1.099	721 913 1.183	137 19 163 14 178 16	166 154 182	154 205 220	-7 +2 -5	73 98 105
podkarpackie	2003 2004 2005	805 819 803	676 662 141	123 15 141 17 87 11	817 798 833	762 814 853	-7 +5 +2	94 100 95
podlaskie	2003 2004 2005	1.833 1.625 1.298	1.246 1.135 908	542 30 442 27 360 28	285 329 364	330 367 390	+16 +12 +7	80 86 80
pomorskie	2003 2004 2005	3.684 3.902 4.012	2.711 3.066 3.065	670 18 639 16 819 20	1.029 1.281 1.316	1.332 1.326 1.379	+29 +4 +5	157 156 140
śląskie	2003 2004 2005	10.736 10.866 12.129	7.848 8.104 7.922	3.034 28 2.742 25 3.545 29	2.523 2.709 2.700	2.588 2.666 3.362	+3 -2 +25	81 88 104
świętokrzyskie	2003 2004 2005	764 683 742	560 486 583	269 35 166 24 168 23	169 104 135	104 135 162	-62 +30 +20	64 83 100
warmińsko-maz.	2003 2004 2005	2.087 2.578 2.714	1.646 1.849 1.839	348 17 545 21 556 20	811 968 995	877 1.131 1.338	+8 +17 +34	104 121 123
wielkopolskie	2003 2004 2005	4.111 4.142 4.191	2.980 3.338 3.201	648 16 983 24 899 21	1.570 1.805 1.781	2.050 1.605 1.873	+31 -11 +5	144 99 114
zachodniopom.	2003 2004 2005	3.686 3.695 3.719	2.665 2.772 2.705	856 23 1.047 28 947 35	800 965 897	965 848 957	+21 -12 +7	134 111 90

Zbiorcze dane ewidencyjne schronisk w Polsce w latach 2003-2005 – koty

województwo rok przyjęte wydane utracone
% przyjętych

razem 2005 14230 7710 6325  44
dolnośląskie 2005 1318 1075 309  23
kujawsko-pom. 2005 1814 963 774  43
lubuskie 2005 260 85 158  61
łódzkie 2005 1159 807 414  36
małopolskie 2005 1858 954 850  46
mazowieckie 2005 1359 622 718  53
opolskie 2005 142 117 24  17
podkarpackie 2005 271 156 134  49
pomorskie 2005 1541 597 930  60
śląskie 2005 2320 1134 1108  48
świętokrzyskie 2005 57 36 17  30
warmińsko-maz. 2005 858 453 313  36
wielkopolskie 2005 660 512 178  27
zachodniopom. 2005 613 199 398  65

Zbiorcze dane ewidencyjne schronisk w Polsce w latach 2003-2005 – **koty**
województwo	rok	przyjęte	wydane	utracone % przyjętych
razem	2005	14230	7710	6325 44
dolnośląskie	2005	1318	1075	309 23
kujawsko-pom.	2005	1814	963	774 43
lubuskie	2005	260	85	158 61
łódzkie	2005	1159	807	414 36
małopolskie	2005	1858	954	850 46
mazowieckie	2005	1359	622	718 53
opolskie	2005	142	117	24 17
podkarpackie	2005	271	156	134 49
pomorskie	2005	1541	597	930 60
śląskie	2005	2320	1134	1108 48
świętokrzyskie	2005	57	36	17 30
warmińsko-maz.	2005	858	453	313 36
wielkopolskie	2005	660	512	178 27
zachodniopom.	2005	613	199	398 65

Porównanie schronisk na podstawie danych za 2003 rok

Pomimo zasadniczych wątpliwości co do wiarygodności źródeł i niekompletności danych pokusiliśmy się o najbardziej ogólne porównanie schronisk.

Posługujemy się kategorią "utracone" (uśmiercone + padłe + zbiegłe) jako syntetycznym wskaźnikiem poziomu opieki jaką zapewniają schroniska. Konfrontujemy go z budżetem schronisk dla oszacowania efektywności nakładów na tę opiekę. Wielkość schronisk mierzymy ilością przyjętych zwierząt a nie stanem liczebnym, gdyż interesuje nas ich efektywność w przeciwdziałaniu bezdomności.

Po dane o budżetach schronisk sięgaliśmy do Biuletynu Informacji Publicznej, jednak ich dostępność i przejrzystość bywa niska, więc wskaźnik budżet schroniska na jednego przyjętego psa może być zawodny, zwłaszcza gdy schronisko nie jest wprost zakładem budżetowym gminy.

Jakość opieki a budżety niektórych schronisk dla bezdomnych zwierząt

Wykres przeczy przekonaniu, że poziom opieki związany jest z ilością pieniędzy. Przyzwoity poziom opieki (umownie: poniżej 10% utraconych) realizowany bywa za 200 jak i 1.300 złotych na psa. Także ich eksterminację (umownie: powyżej 20-30% utraconych) można prowadzić za małe lub bardzo duże pieniądze.

Jakość opieki a wielkość niektórych schronisk dla bezdomnych zwierząt

Schroniska przyjmujące więcej niż kilkaset zwierząt rocznie nie zapewniają normalnego poziomu opieki - i tu można podejrzewać istnienie związku przyczynowego. Niestety nie działa on w drugą stronę - na przykład Suwałki, w których od lat trwa rekordowa eksterminacja zwierząt, są schroniskiem niewielkim. Jednak w liczbach bezwzględnych prym w eksterminacji wiedzie Łódź. Różnica jest też w metodzie; małe Suwałki aktywnie uśmiercają - w łódzkim molochu zwierzęta zdane są w znacznym stopniu na własne konanie (uśmiercone/padłe w Suwałkach - 142/6, w Łodzi - 830/677).

Porównanie schronisk wykazuje wielką skalę zróżnicowania nie tylko ich chłonności, ale także budżetów na jednego psa oraz jakości opieki (a raczej rozpiętości między opieką a eksterminacją). Do tego brak jest wyraźnego związku tych parametrów (może oprócz ograniczenia właściwej opieki do małych schronisk). Można zatem przypuszczać, że o funkcjonowaniu schronisk mniej decydują względy materialne a bardziej subiektywne: organizacja, pomysł, wola urzędników i lokalnych społeczności.

Przepełnienie schronisk mierzyliśmy porównując stan początkowy lub końcowy (wyższy z nich) z pojemnością ocenianą przez wizytującego. Przepełnionych jest 81 schronisk ze 141, których dane posiadaliśmy (57%). Przeciętny stopień ich przepełnienia wynosi 157%. Liczony osobno dla małych schronisk (do 50 miejsc) i dużych (ponad 250 miejsc) wynosi 174%. Dla średnich (51-250 miejsc) - 148%. Z dużych schronisk największe przepełnienie notowane jest dla Celestynowa (324%), wśród średnich dla Gdańska (251%) a wśród małych dla Włocławka (318%).

Źródła i wiarygodność danych

Przedstawione dane oparte są głównie o doroczne raporty z wizytacji Inspekcji Weterynaryjnej. Tylko z części schronisk otrzymaliśmy dane bezpośrednio (także za I półrocze 2004) Wyegzekwowanie tych danych w trybie dostępu do informacji publicznej okazuje się trudne, a ich wiarygodność wątpliwa. Przekonaliśmy się, że poziom prowadzenia ewidencji w schroniskach jest ogólnie niski.

Raporty z wizytacji schronisk sporządzane są przez Inspekcję Weterynaryjną zwykle w środku roku następnego. Dane o stanie zwierząt na początku i końcu roku raportowanego nie są zatem oparte na inwentaryzacji i nie są wiążące z roku na rok. Na przykład, ten sam "stan na koniec 2002 r." oceniony był różnie podczas wizytacji w 2003 r. (jako końcowy dla roku 2002) i 2004 r. (jako początkowy dla roku 2003). Schronisko krakowskie "zgubiło" w ten sposób prawie połowę stanu - 437 psów, poznańskie - 298, warszawskie - 77, zaś Celestynów "zyskał" 103 psy.

To samo powtarza się potem na szczeblu centralnym, kiedy po dwóch latach (dystans prawie historyczny) Główny Lekarz Weterynarii publikuje zbiorczy raport o schroniskach za dany rok. W zestawieniu rocznym za 2001 rok brakuje 222 psów. W zestawieniu za 2002 brakuje 471 psów (jedno duże schronisko). By się tego doliczyć, trzeba uwzględnić że za "przyjęte" traktuje się czasem stan początkowy plus przyjęte. Patrz:

Zestawienie liczb z kolejnych, corocznych raportów Głównego Lekarza Weterynarii

okres stan pocz. przyjęte adopt. uśmierc. padłe zbiegłe los niezn. stan końc. manko

2003 17.427 57.931 41.558 8.822 5.095 703 19.129 266
różnica stanu końcowego i początkowego 2002/2003 908
2002 17.154 53.923 36.904 10.201 4.484 682 - 18.335 471
różnica stanu końc. i pocz. 2001/2002 może wynikać z ujęcia nowych schronisk -666
2001 71.921 36.625 12.525 (4.315) 279 1.467 16.488 222
2000 33.130 12.848 14.817
1999 31.809 14.956 12.539
1998 11.596

Zestawienie liczb z kolejnych, corocznych raportów Głównego Lekarza Weterynarii
okres	stan pocz.	przyjęte	adopt.	uśmierc.	padłe	zbiegłe	los niezn.	stan końc.	manko
2003	17.427	57.931	41.558	8.822	5.095	703		19.129	266
różnica stanu końcowego i początkowego 2002/2003	908
2002	17.154	53.923	36.904	10.201	4.484	682	-	18.335	471
różnica stanu końc. i pocz. 2001/2002 może wynikać z ujęcia nowych schronisk	-666
2001	71.921	36.625	12.525	(4.315)	279	1.467	16.488	222
2000		33.130	12.848		14.817
1999		31.809	14.956		12.539
1998		11.596

[aktualizacja: 16.03.2005]

Nieciągłość danych oraz łączne traktowanie stanu początkowego i przychodu schronisk bierze się być może stąd, że raporty te służyły głównie kontroli skali dorocznych szczepień wszystkich zwierząt przeciw wściekliźnie. Ten sposób liczenia jest jednak błędny gdy chce się porównywać np. procent sterylizacji/kastarcji, adopcji czy uśmierceń, które wszak trudno przeprowadzać corocznie na tych samych zwierzętach. Procentowe wskaźniki, którymi operują raporty niewiele znaczą, jeśli odnoszą się do stanu zwierząt a nie wyłącznie ilości zwierząt przyjmowanych. Zupełnie też nie nadaje się dla celów prowadzenia takiej zbiorczej ewidencji zwierząt w schroniskach, która by dawała pojęcie o ich losach. W ciągu trzech lat z raportowanych stanów zniknęło bez wieści łącznie 3.334 psów (stan dziesięciu dużych schronisk).

Po co komu ewidencja

Potrzeba takiej ewidencji wynika zwłaszcza z funkcjonowania komercyjnego wyłapywania psów przez gminy (hycla), co stworzyło ogólnopolski rynek usług eksterminacji tych zwierząt, łącznie z przemieszczaniem ich z jednego krańca Polski na drugi, przemieszczania między schroniskami i raportowaniem fikcyjnych danych. Dla trzech mazowieckich schronisk stwierdziliśmy nieujawniony obrót w skali większej niż ich obrót raportowany podczas wizytacji Inspekcji Weterynaryjnej.

Prowadzenie schronisk dla zwierząt jest tzw. "działalnością nadzorowaną" w rozumieniu prawa weterynaryjnego. Zatem Inspekcja Weterynaryjna monitoruje spełnianie określonych rozporządzeniem tzw. "wymagań weterynaryjnych". I choć należy do nich m.in. prowadzenie dość szczegółowego wykazu zwierząt, to jednak sama koncepcja tego nadzoru ani nie wymusza na schroniskach prowadzenia rzetelnej ewidencji, ani też nie zobowiązuje do tworzenia zbiorczej ewidencji ruchu zwierząt z schroniskach. A tym bardziej prowadzenia dochodzeń w przypadku stwierdzenia niezgodności. Jest to zrozumiałe z punktu widzenia celu nadzoru, jakim jest bezpieczeństwo sanitarno-epidemiologiczne, nie zaś los zwierząt. Wszak jakikolwiek ubytek zwierząt nie narusza tego bezpieczeństwa - raczej przeciwnie.

Oczekiwanie od Inspekcji Weterynaryjnej nadzoru nad schroniskami także pod względem humanitarnym, czy też po prostu przestrzegania ustawy o ochronie zwierząt (w tym - wyłapywania psów), nie przystaje do rzeczywistości. Działanie schronisk dla zwierząt nie jest bowiem uregulowane żadnymi przepisami oprócz w.w. sanitarno-weterynaryjnych.

Ogólny nadzór Inspekcji nad przestrzeganiem ustawy o ochronie zwierząt jest ustawowym zapisem bez żadnych konsekwencji prawnych i organizacyjnach, a więc tym bardziej - praktycznych. Nadzór o jakim mówi Ustawa o ochronie zwierząt sprowadza się więc do "działalności nadzorowanej" określonej na gruncie prawa weterynaryjnego i tu koło się zamyka. Działalność hycla i obrót zwierzętami wyłapanymi nie jest zaliczony do "działalności nadzorowanej", zatem nie jest objęty nadzorem nad przestrzeganiem ustawy o ochronie zwierząt - tej właśnie, która jest formalną podstawą tych praktyk.