Biuro Ochrony Zwierząt
Fundacji Azylu pod Psim Aniołem
W poniższych tabelach zestawiono dane ewidencyjne schronisk dla bezdomnych zwierząt dla poszczególnych województw w latach 2003-2006. Kategoria utracone obejmuje łącznie zbiegłe, padłe i uśmiercone. Kategoria wydane obejmuje adoptowane, sprzedane i oddane właścicielom. Zagęszczenie schronisk wynika z porównania stanu z pojemnością schroniska w ocenie Inspekcji Weterynaryjnej.
województwo | rok | przyjęte | wydane | utracone % przyjętych | stan schronisk na pocz., na końcu, zmiana % | % zagęsz- czenia | ||
razem | 2003 2004 2005 | 58.138 61.453 62.844 | 41.677 43.911 44.115 | 14.758 25
16.089 26 16.290 26 | 17.414 19.018 20.173 | 19.230 20.240 22.599 | +10 +6 +12 | 115
116 121 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
dolnośląskie | 2003 2004 2005 | 5.169 5.887 4.995 | 3.818 3.760 3.845 | 1.284 25 1.969 33 1.088 22 | 876 963 1.101 | 943 1.129 1.163 | +8 +17 +6 | 123 147 130 |
kujawsko-pom. | 2003 2004 2005 | 5.237 5.011 5.093 | 3.381 3.037 3.081 | 1.886 36 1.938 39 1.916 38 | 815 833 875 | 814 892 987 | -4 +10 +11 | 154 141 141 |
lubelskie | 2003 2004 2005 | 2.359 2.671 2.842 | 1.780 2.097 2.394 | 437 19 480 18 438 15 | 795 900 1.024 | 937 994 1.057 | +19 +10 +3 | 105 100 112 |
lubuskie | 2003 2004 2005 | 1.302 1.396 1.430 | 1.031 1.133 1.141 | 285 22 271 19 271 19 | 422 408 386 | 408 398 368 | -4 -2 +5 | 109 108 110 |
łódzkie | 2003 2004 2005 | 5.456 5.133 5.165 | 3.305 3.231 3.698 | 2.198 40 1.712 33 1.236 24 | 1.325 1.347 1.537 | 1.278 1.537 1.742 | -4 +14 +13 | 110 120 130 |
małopolskie | 2003 2004 2005 | 3.274 3.178 3.251 | 2.605 2.600 2.835 | 636 19 505 16 571 16 | 803 743 742 | 836 816 867 | +4 +10 +17 | 106 115 104 |
mazowieckie | 2003 2004 2005 | 6.789 8.740 9.361 | 4.704 5.728 5.574 | 1.441 21 2.346 27 3.211 34 | 4.208 4.711 5.305 | 4.852 5.377 5.881 | +15 +11 +11 | 137 138 152 |
opolskie | 2003 2004 2005 | 846 1.127 1.099 | 721 913 1.183 | 137 19 163 14 178 16 | 166 154 182 | 154 205 220 | -7 +2 -5 | 73 98 105 |
podkarpackie | 2003 2004 2005 | 805 819 803 | 676 662 141 | 123 15 141 17 87 11 | 817 798 833 | 762 814 853 | -7 +5 +2 | 94 100 95 |
podlaskie | 2003 2004 2005 | 1.833 1.625 1.298 | 1.246 1.135 908 | 542 30 442 27 360 28 | 285 329 364 | 330 367 390 | +16 +12 +7 | 80 86 80 |
pomorskie | 2003 2004 2005 | 3.684 3.902 4.012 | 2.711 3.066 3.065 | 670 18 639 16 819 20 | 1.029 1.281 1.316 | 1.332 1.326 1.379 | +29 +4 +5 | 157 156 140 |
śląskie | 2003 2004 2005 | 10.736 10.866 12.129 | 7.848 8.104 7.922 | 3.034 28 2.742 25 3.545 29 | 2.523 2.709 2.700 | 2.588 2.666 3.362 | +3 -2 +25 | 81 88 104 |
świętokrzyskie | 2003 2004 2005 | 764 683 742 | 560 486 583 | 269 35 166 24 168 23 | 169 104 135 | 104 135 162 | -62 +30 +20 | 64 83 100 |
warmińsko-maz. | 2003 2004 2005 | 2.087 2.578 2.714 | 1.646 1.849 1.839 | 348 17 545 21 556 20 | 811 968 995 | 877 1.131 1.338 | +8 +17 +34 | 104 121 123 |
wielkopolskie | 2003 2004 2005 | 4.111 4.142 4.191 | 2.980 3.338 3.201 | 648 16 983 24 899 21 | 1.570 1.805 1.781 | 2.050 1.605 1.873 | +31 -11 +5 | 144 99 114 |
zachodniopom. | 2003 2004 2005 | 3.686 3.695 3.719 | 2.665 2.772 2.705 | 856 23 1.047 28 947 35 | 800 965 897 | 965 848 957 | +21 -12 +7 | 134 111 90 |
województwo | rok | przyjęte | wydane | utracone % przyjętych |
razem | 2005 | 14230 | 7710 | 6325 44 |
---|---|---|---|---|
dolnośląskie | 2005 | 1318 | 1075 | 309 23 |
kujawsko-pom. | 2005 | 1814 | 963 | 774 43 |
lubuskie | 2005 | 260 | 85 | 158 61 |
łódzkie | 2005 | 1159 | 807 | 414 36 |
małopolskie | 2005 | 1858 | 954 | 850 46 |
mazowieckie | 2005 | 1359 | 622 | 718 53 |
opolskie | 2005 | 142 | 117 | 24 17 |
podkarpackie | 2005 | 271 | 156 | 134 49 |
pomorskie | 2005 | 1541 | 597 | 930 60 |
śląskie | 2005 | 2320 | 1134 | 1108 48 |
świętokrzyskie | 2005 | 57 | 36 | 17 30 |
warmińsko-maz. | 2005 | 858 | 453 | 313 36 |
wielkopolskie | 2005 | 660 | 512 | 178 27 |
zachodniopom. | 2005 | 613 | 199 | 398 65 |
Pomimo zasadniczych wątpliwości co do wiarygodności źródeł i niekompletności danych pokusiliśmy się o najbardziej ogólne porównanie schronisk.
Posługujemy się kategorią "utracone" (uśmiercone + padłe + zbiegłe) jako syntetycznym wskaźnikiem poziomu opieki jaką zapewniają schroniska. Konfrontujemy go z budżetem schronisk dla oszacowania efektywności nakładów na tę opiekę. Wielkość schronisk mierzymy ilością przyjętych zwierząt a nie stanem liczebnym, gdyż interesuje nas ich efektywność w przeciwdziałaniu bezdomności.
Po dane o budżetach schronisk sięgaliśmy do Biuletynu Informacji Publicznej, jednak ich dostępność i przejrzystość bywa niska, więc wskaźnik budżet schroniska na jednego przyjętego psa może być zawodny, zwłaszcza gdy schronisko nie jest wprost zakładem budżetowym gminy.
Wykres przeczy przekonaniu, że poziom opieki związany jest z ilością pieniędzy. Przyzwoity poziom opieki (umownie: poniżej 10% utraconych) realizowany bywa za 200 jak i 1.300 złotych na psa. Także ich eksterminację (umownie: powyżej 20-30% utraconych) można prowadzić za małe lub bardzo duże pieniądze.
Schroniska przyjmujące więcej niż kilkaset zwierząt rocznie nie zapewniają normalnego poziomu opieki - i tu można podejrzewać istnienie związku przyczynowego. Niestety nie działa on w drugą stronę - na przykład Suwałki, w których od lat trwa rekordowa eksterminacja zwierząt, są schroniskiem niewielkim. Jednak w liczbach bezwzględnych prym w eksterminacji wiedzie Łódź. Różnica jest też w metodzie; małe Suwałki aktywnie uśmiercają - w łódzkim molochu zwierzęta zdane są w znacznym stopniu na własne konanie (uśmiercone/padłe w Suwałkach - 142/6, w Łodzi - 830/677).
Porównanie schronisk wykazuje wielką skalę zróżnicowania nie tylko ich chłonności, ale także budżetów na jednego psa oraz jakości opieki (a raczej rozpiętości między opieką a eksterminacją). Do tego brak jest wyraźnego związku tych parametrów (może oprócz ograniczenia właściwej opieki do małych schronisk). Można zatem przypuszczać, że o funkcjonowaniu schronisk mniej decydują względy materialne a bardziej subiektywne: organizacja, pomysł, wola urzędników i lokalnych społeczności.
Przepełnienie schronisk mierzyliśmy porównując stan początkowy lub końcowy (wyższy z nich) z pojemnością ocenianą przez wizytującego. Przepełnionych jest 81 schronisk ze 141, których dane posiadaliśmy (57%). Przeciętny stopień ich przepełnienia wynosi 157%. Liczony osobno dla małych schronisk (do 50 miejsc) i dużych (ponad 250 miejsc) wynosi 174%. Dla średnich (51-250 miejsc) - 148%. Z dużych schronisk największe przepełnienie notowane jest dla Celestynowa (324%), wśród średnich dla Gdańska (251%) a wśród małych dla Włocławka (318%).
Przedstawione dane oparte są głównie o doroczne raporty z wizytacji Inspekcji Weterynaryjnej. Tylko z części schronisk otrzymaliśmy dane bezpośrednio (także za I półrocze 2004) Wyegzekwowanie tych danych w trybie dostępu do informacji publicznej okazuje się trudne, a ich wiarygodność wątpliwa. Przekonaliśmy się, że poziom prowadzenia ewidencji w schroniskach jest ogólnie niski.
Raporty z wizytacji schronisk sporządzane są przez Inspekcję Weterynaryjną zwykle w środku roku następnego. Dane o stanie zwierząt na początku i końcu roku raportowanego nie są zatem oparte na inwentaryzacji i nie są wiążące z roku na rok. Na przykład, ten sam "stan na koniec 2002 r." oceniony był różnie podczas wizytacji w 2003 r. (jako końcowy dla roku 2002) i 2004 r. (jako początkowy dla roku 2003). Schronisko krakowskie "zgubiło" w ten sposób prawie połowę stanu - 437 psów, poznańskie - 298, warszawskie - 77, zaś Celestynów "zyskał" 103 psy.
To samo powtarza się potem na szczeblu centralnym, kiedy po dwóch latach (dystans prawie historyczny) Główny Lekarz Weterynarii publikuje zbiorczy raport o schroniskach za dany rok. W zestawieniu rocznym za 2001 rok brakuje 222 psów. W zestawieniu za 2002 brakuje 471 psów (jedno duże schronisko). By się tego doliczyć, trzeba uwzględnić że za "przyjęte" traktuje się czasem stan początkowy plus przyjęte. Patrz:
okres | stan pocz. | przyjęte | adopt. | uśmierc. | padłe | zbiegłe | los niezn. | stan końc. | manko |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2003 | 17.427 | 57.931 | 41.558 | 8.822 | 5.095 | 703 | 19.129 | 266 | |
różnica stanu końcowego i początkowego 2002/2003 | 908 | ||||||||
2002 | 17.154 | 53.923 | 36.904 | 10.201 | 4.484 | 682 | - | 18.335 | 471 |
różnica stanu końc. i pocz. 2001/2002 może wynikać z ujęcia nowych schronisk | -666 | ||||||||
2001 | 71.921 | 36.625 | 12.525 | (4.315) | 279 | 1.467 | 16.488 | 222 | |
2000 | 33.130 | 12.848 | 14.817 | ||||||
1999 | 31.809 | 14.956 | 12.539 | ||||||
1998 | 11.596 |
[aktualizacja: 16.03.2005]
Nieciągłość danych oraz łączne traktowanie stanu początkowego i przychodu schronisk bierze się być może stąd, że raporty te służyły głównie kontroli skali dorocznych szczepień wszystkich zwierząt przeciw wściekliźnie. Ten sposób liczenia jest jednak błędny gdy chce się porównywać np. procent sterylizacji/kastarcji, adopcji czy uśmierceń, które wszak trudno przeprowadzać corocznie na tych samych zwierzętach. Procentowe wskaźniki, którymi operują raporty niewiele znaczą, jeśli odnoszą się do stanu zwierząt a nie wyłącznie ilości zwierząt przyjmowanych. Zupełnie też nie nadaje się dla celów prowadzenia takiej zbiorczej ewidencji zwierząt w schroniskach, która by dawała pojęcie o ich losach. W ciągu trzech lat z raportowanych stanów zniknęło bez wieści łącznie 3.334 psów (stan dziesięciu dużych schronisk).
Potrzeba takiej ewidencji wynika zwłaszcza z funkcjonowania komercyjnego wyłapywania psów przez gminy (hycla), co stworzyło ogólnopolski rynek usług eksterminacji tych zwierząt, łącznie z przemieszczaniem ich z jednego krańca Polski na drugi, przemieszczania między schroniskami i raportowaniem fikcyjnych danych. Dla trzech mazowieckich schronisk stwierdziliśmy nieujawniony obrót w skali większej niż ich obrót raportowany podczas wizytacji Inspekcji Weterynaryjnej.
Prowadzenie schronisk dla zwierząt jest tzw. "działalnością nadzorowaną" w rozumieniu prawa weterynaryjnego. Zatem Inspekcja Weterynaryjna monitoruje spełnianie określonych rozporządzeniem tzw. "wymagań weterynaryjnych". I choć należy do nich m.in. prowadzenie dość szczegółowego wykazu zwierząt, to jednak sama koncepcja tego nadzoru ani nie wymusza na schroniskach prowadzenia rzetelnej ewidencji, ani też nie zobowiązuje do tworzenia zbiorczej ewidencji ruchu zwierząt z schroniskach. A tym bardziej prowadzenia dochodzeń w przypadku stwierdzenia niezgodności. Jest to zrozumiałe z punktu widzenia celu nadzoru, jakim jest bezpieczeństwo sanitarno-epidemiologiczne, nie zaś los zwierząt. Wszak jakikolwiek ubytek zwierząt nie narusza tego bezpieczeństwa - raczej przeciwnie.
Oczekiwanie od Inspekcji Weterynaryjnej nadzoru nad schroniskami także pod względem humanitarnym, czy też po prostu przestrzegania ustawy o ochronie zwierząt (w tym - wyłapywania psów), nie przystaje do rzeczywistości. Działanie schronisk dla zwierząt nie jest bowiem uregulowane żadnymi przepisami oprócz w.w. sanitarno-weterynaryjnych.
Ogólny nadzór Inspekcji nad przestrzeganiem ustawy o ochronie zwierząt jest ustawowym zapisem bez żadnych konsekwencji prawnych i organizacyjnach, a więc tym bardziej - praktycznych. Nadzór o jakim mówi Ustawa o ochronie zwierząt sprowadza się więc do "działalności nadzorowanej" określonej na gruncie prawa weterynaryjnego i tu koło się zamyka. Działalność hycla i obrót zwierzętami wyłapanymi nie jest zaliczony do "działalności nadzorowanej", zatem nie jest objęty nadzorem nad przestrzeganiem ustawy o ochronie zwierząt - tej właśnie, która jest formalną podstawą tych praktyk.