Przepisy dotyczące schronisk dla zwierząt

Od 1961 roku:

Prowadzenie miejskich schronisk dla zwierząt opierało się na wytycznych Ministra Gospodarki Komunalnej w sprawie uregulowania zagadnienia bezpańskich psów i kotów na terenie miast. "Schroniskami" nazwano zakłady utylizacji szczególnego typu, prowadzone przez państwowe zakłady komunalne we współpracy z Towarzystwem Opieki nad Zwierzętami. Wytyczne regululowały "zagadnienie" całościowo: doprowadzanie zwierząt, organizację schronisk, ich finansowanie, nadzór oraz warunki przetrzymywania. Po kwarantannie (psy – 14 dni, koty – 5 dni) zwierzęta były legalnie uśmiercane.

Dziś nie da się już traktować "wytycznych" jako źródeł prawa, choć były nimi faktycznie przez dziesięciolecia. Nie można zatem ustalić do kiedy obowiązywały. Można natomiast obserwować dalsze powoływanie się na nie przez urzędników, np. w Legnicy. Także szereg uchwał rad gminnych o postępowaniu z bezdomnymi zwierzętami ogranicza swą odpowiedzialność za zwierzęta umieszczone w schroniskach do 14 dni, albo stwierdza wprost, że po tym terminie mogą być uśmiercone.

1996:

Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wymienia wśród obowiązkowych zadań gmin "ochronę przed bezdomnymi zwierzętami" która ma być organizowana "na zasadach określonych w odrębnych przepisach" (art. 3, ust. 2 pkt. 5). Jednak przepisów takich nie ma (o ile nie liczyć "wytycznych"). Mimo to, ustawa przewiduje koncesjonowanie przedsiębiorców działających w zakresie "ochrony przed bezdomnymi zwierzętami" i "prowadzenia schronisk".

Praktyczne znaczenie tych zapisów polegało na uwolnieniu rynku komunalnych usług utylizacji niepotrzebnych zwierząt. To, co dotąd nazywane było "zagadnieniem bezpańskich zwierząt" do uwzględnienia w gospodarce komunalnej miast, stało się ustawowym, obowiązkowym zadaniem gmin "ochrony przed bezdomnymi zwierzętami", a ponadto objęło nie tylko miasta ale teren wszystkich gmin. Formy realizacji zadań ustalała ustawa o gospodarce komunalnej z tegoż roku (zakłady budżetowe lub powierzanie zadań w drodze przetargów).

1997:

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 o ochronie zwierząt całkowicie zaprzeczyła dotychczasowj praktyce przez zakaz uśmiercania zwierząt z powodu ich bezdomności. Równocześnie postawiła gminom nieobowiązkowe zadanie zapewniania zwierzętom opieki a także ich "wyłapywania" do schronisk. Jest to koncepcja wychodzące poza ramy gospodarki komunalnej także dlatego, że zmienia status tych zwierząt z komunalnych nieczystości na rzeczy w sensie prawa cywilnego (art. 1, ust. 2). W przedmiocie samych schronisk ograniczyła się do stwierdzenia, że prowadzić je mogą organizacje społeczne (w porozumieniu z organami samorządu).

Prawo weterynaryjne

Jakakolwiek była by podstawa prawna, podmiot i cel prowadzenia schroniska, podlega ono przepisom o bezpieczeństwie sanitarno-weterynaryjnym. Właśnie tylko pod tym kątem określone są szczegółowe wymogi co do działania schronisk. Naturalnie pomijają one cel prowadzenia schronisk, sposoby pozyskiwania i pozbywania się zwierząt oraz źródła finansowania schroniska.

• 1999:

  Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 21 stycznia 1999 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy organizowaniu lub urządzaniu targów, spędów i wystaw zwierząt oraz prowadzeniu schronisk dla zwierząt [1999/9/84].

  W porównaniu z wytycznymi z 1961 roku, warunki bytowe zwierząt określone są skromniej. Nie przewiduje się już ogrzewanych pomieszczeń ani wybiegów. Pomimo, że od dwóch lat nie można już uśmiercać zwierząt z powodu bezdomności, pozostał wymóg posiadania pomieszczenia do eutanazji i pieca do spalania zwłok (niezależnie od gminnych "instalacji i urządzeń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok zwierzęcych" wymaganych w.w. ustawą o czystości).

  Pojawia się wymóg "lokalizacji schronisk w miejscach oddalonych co najmniej 300 m od siedzib ludzkich" bez wskazania weterynaryjnych przesłanek takiego wymogu.

  Rozporządzenie było dotąd dwukrotnie wznawiane:

• 2002:

  Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 listopada 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy prowadzeniu schronisk dla zwierząt [2002/192/1611].

  W stosunku do poprzedniego rozporządzenia:

  • znika wymóg oznakowania przyjmowanych zwierząt i odbywania przez nie 14-dniowej kwarantanny (pozostaje wymóg posiadania pomieszczeń na kwarantannę);
  • dochodzi opis warunków: "w pomieszczeniach lub boksach zapewnia się zwierzętom swobodne poruszanie się, legowisko oraz stały dostęp do wody zdatnej do picia" a także "w schroniskach zapewnia sią wybiegi dla zwierząt pozwalające na realizację zachowań właściwych dla przebywający w nim gatunków zwierząt";
  • znika wymóg systematycznej, nie rzadziej niż raz na kwartał, dezynfekcji, dezynsekcji i deratyzacji. Za to boksy konstruuje się z materiałów umożliwiających mycie i dezynfekcję;
  • znika wymóg badania zwierząt przez lekarza weterynarii co najmniej raz na miesiąc;
  • wymóg posiadania pomieszczeń do zabiegów zostaje przeredagowany: z "weterynaryjnych i eutanazji" na "leczniczych i chirurgicznych";
  • wymóg posiadania "klatek i boksów zapewniających separację zwierząt wykazujących wobec siebie cechy agresywności" zostaje przeredagowany na "separację zwierząt agresywnych";
  • pojawia się wymóg ściślejszej ewidencji zwierząt: dat, osób przekazujących i odbierających a także daty i przyczyny śmierci.

• 2004:

  Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 czerwca 2004 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia schronisk dla zwierząt [2004/158/1657].

  W stosunku do poprzedniego rozporządzenia:

  • odległość schroniska od siedzib ludzkich, obiektów użyteczności publicznej itd. zostaje zmniejszona z 300 do 150 m.;
  • wymóg co co pomieszczeń (kwarantanna, wydawanie, separacja agresywnych) sformułowany "w schronisku znajdują się" zostaje przeredagowany na "powinny znajdować się".

Egzekwowanie wymogów weterynaryjnych

Szczegółowe wymagania weterynaryjne są podstawą nadzoru schronisk ze strony Inspekcji Weterynaryjnej. Nadzór ten praktykowany jest poprzez doroczne "wizytacje" odbywane w środku roku i dokumentowane w raportach o ustalonym wzorze. Wzór przewiduje dane statystyczne o ilości zwierząt za poprzedni rok, oraz stan schroniska w dniu wizytacji.

Wykładnia przepisów rozporządzenia

Na wniosek Rzeszowskiego Stowarzyszenia Ochrony Zwierząt Ministerstwo Rolnictwa dokonało w sierpniu 2008 r. wykładni niektórych przepisów rozporządzenia:

• nakaz osobnego utrzymywania samców i samic nie dotyczy zwierząt wysterylizowanch, albowiem, zdaniem Ministerstwa, zwierzęta takie "są pozbawione płci".
• wymóg przeszkolenia pracowników w zakresie postępowania ze zwierzętami oraz przepisów o ochronie zwierząt nie odnosi się do żadnego określonego programu oraz uprawnień co do prowadzenia takich szkoleń. Wymóg ten może być spełniony w trybie tzw. "szkolenia zakładowego", tzn. przez sam podmiot prowadzący schronisko.
• wymóg poddawania nowo przyjmownych zwierząt kwarantannie ma zastosowanie tylko wtedy, gdy tak zarządzi powiatowy lekarz weterynarii, ze względu na aktualną sytuację epizootyczną. Dlatego każde schronisko powinno dysponować odpowiednimi do tego pomieszczeniami.